Πρόκειται για μια ιστορική αναδρομή: σε γεγονότα, σε καταστάσεις και πρόσωπαπου με την πολύμορφη παρέμβασή τους στη μακραίωνη πορεία της τουρκοκρατούμενης Ηπείρου σε ρόλο πρωταγωνιστικό,δημιούργησαν συνθήκες συνέχειαςελληνικής παιδείας και πνευματικής άνθισηςτον Ηπειρωτικό Νεοελληνικό Διαφωτισμόκαι εξέθρεψαντην εθνική ιδέα της παλιγγενεσίας.