Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΟΥ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΥ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΥΠΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Η Γένεση τον Ολοκληρωτισμού ή σύμφωνα με τον αρχικό του τίτλο Οικονομική υπανάπτυξη και κοινωνική επανάσταση, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα που γράφτηκαν ποτέ για τη ρώσικη επανάσταση και το γραφειοκρατικό εκφυλισμό της. Θα λέγαμε ότι την εποχή που γράφτηκε, το 1955-56, αποτελούσε από όσο γνωρίζουμε την πιο ολοκληρωμένη και σφαιρική μελέτη για το ρώσικο ολοκληρωτικό φαινόμενο στην παγκόσμια βιβλιογραφία. Αυτή η ογκώδης μελέτη, την οποία έγραψε ο Παπαϊωάννου στα ελληνικά, σε ηλικία 30 χρόνων αποτελεί βέβαια σε ό,τι αφορά την ελληνική ασθενική βιβλιογραφία μια ανεπανάληπτη επιστημονική και θεωρητική κορύφωση. Ο Παπαϊωάννου χρησιμοποιώντας ένα πλούτο πληροφοριών και αποδεικτικού υλικού εκτείνει τον προβληματισμό του από την οικονομία μέχρι τη φιλοσοφία και εντοπίζει με διεισδυτικότητα τα βασικά χαρακτηριστικά του ολοκληρωτικού φαινομένου και της μετεξέλιξης της ρώσικης εργατικής επανάστασης σε δικτατορία πάνω στην ίδια την εργατική τάξη. Προφανώς δεν έχουμε να κάνουμε με μια εργασία που έχει απλά ιστορική αξία, για μια «στιγμή» στην πορεία ανάλυσης της σοβιετικής επανάστασης και αντεπανάστασης, αλλά για ένα έργο κλασικό με την πλήρη έννοια του όρου, δηλαδή ένα έργο που εξακολουθεί να είναι επαρκές ερμηνευτικά και σήμερα, τουλάχιστον μετά από 35 χρόνια. Το έργο του Παπαϊωάννου δεν περιορίζεται σε μια εξέταση της πορείας της ρώσικης επανάστασης και του σοβιετικού κράτους αλλά προσπαθεί σε πολλαπλά επίπεδα va διαγράψει και να περιγράψει από τις περισσότερες δυνατές οπτικές γωνίες τα ίδια τα αίτια αυτής της μετεξέλιξης. Έτσι στα αρχικά κεφάλαια, μέχρι το VIII, προσπαθεί να διερευνήσει τους παράγοντες που επέτρεψαν και ενίσχυσα» τη συγκεκριμένη εξέλιξη.