ΑΡΜΕΝΙΟΙ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΙΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ (1856-1914)

Το Αρμενικό Ζήτημα αναδύθηκε στα μέσα του 19ουαιώ να, διεθνοποιήθη κε στα 1877-1878, κορυφώθηκεστην αιματηρή δεκαετία του 1890, αναθερμάνθηκε δι-πλωματικά στο τέλος των βαλκανικών πολέμων (1913)και «λύθηκε» με τρόπο φρικαλέο στη διάρκεια τουΑ′ Παγκοσμίου Πολέμου. Η τελευταία περίοδος απα-σχόλησε το μέγιστο τμήμα της σχετικής βιβλιογραφίας:όσα γράφτηκαν για τα προγενέστερα συνιστούν μάλλονεισαγωγικά κεφάλαια στην εξιστόρηση της Γενοκτονίαςτου 1915-1916. Ήταν εύλογο οι ερευνητές, Αρμένιοι καιξένοι, να στραφούν στα γεγονότα του Μεγάλου Πολέ-μου όχι μόνο επειδή αυτά είχαν μεγαλύτερη και δρα-ματικότερη κλίμακα, αλλά και επειδή άφησαν σημάδιαανεξίτηλα στη μετέπειτα τύχη τόσο –κατά κύριο λόγο–του αρμενικού έθνους όσο και των άλλων συνοίκων λα-ών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, χριστιανικών καιμουσουλμανικών. Στο συγκριτικό πεδίο η σχετική μετους Έλληνες και τους Αρμενίους ιστοριογραφία χαρα-κτηρίζεται από προκλητική μονομέρεια: οι μελετητέςπου προσεγγίζουν τη μια πλευρά αγνοούν επιδεικτικάτην άλλη ή περιορίζονται σε περιστασιακές και επιφα-νειακές αναφορές στην κοινή μοίρα των δυο «αδελ-φών» λαών και μάλιστα μόνο κατά την έσχατη, κατα-στρο φική και για τους δυο, μικρασια τική φάση τουΑ νατολι κού Ζητήματος. Ωστόσο η αλληλεπίδραση στααρμενικά και ελληνικά εθνικά προβλήματα, που ήτανκαι μακροχρόνια και πολυεπίπεδη, δεν είναι δυνατόννα εκτιμηθεί με γενικόλογες αναφορές. Φιλοδοξία τουπαρόντος βιβλίου είναι να «σπάσει» την ιδιόμορφη αυτήιστοριογραφική εσωστρέφεια, με την καταγραφή τωνθεμελιωδών τουλάχιστον ιστορικών παραγόντων πουδιασύνδεσαν την ανέλιξη του αρμενικού με το ελληνικόεθνικό φαινόμενο σε μιαν από τις κρισιμότερες και γιατις δυο εθνότητες περιόδους της ιστορίας τους.